دسته بندی کودهای شیمیایی

دسته بندی کودهای شیمیایی در این بخش با کودهای شیمیایی که مهمترین کودها در دنیای امروزند مطالبی برای تحقیق درس علوم مینویسم.

به طور کلی اصطلاح کود یا فرتی لایزر به هر نوع ماده معدنی یا آلی که دارای یک یا چند عنصر غذایی باشد اطلاق می گردد.

 کودها به چند دسته تقسیم می شوند که عبارتند از:

  1. کودهای شیمیایی
  2. کود آلی    
  3. کود بیولوژیک 

کودهای شیمیایی بر اساس نوع عنصر تقسیم بندی می کنند. به عنوان مثال کودهای ازتی، فسفری و پتاسیمی دارای یک یا دو عنصر هستند ولی اگر یک کودی همه عناصر را با هم داشته باشد اصطلاحاً کود کامل نامیده می شود.

کودهای شیمیایی در کارخانجات کود سازی تهیه می شوند. اساس تولید کودهای شیمیایی این واکنشی است که در ذیل آمده است:

واکنش هابر _ بوش                      N2+3H2 ______________ 2 NH3

N2 از هوا و H2 از گاز متان و CH4 تأمین می شود. یعنی N2+3H2 در حضور دما و فشار کاتالیزور مناسب تبدیل به ۲NH3 (مولکول) می شود.

دستگاه پرکن کود شیمیایی

آمونیاکی که طی این واکنش تولید می شود یک کود ازت است. کود ازته با ٨٢ درصد نیتروژن یا ازت در خیلی از کشورها مستقیماً به عنوان کود در خاک تزریق می شود و در ایران امکانات برای مصرف آن کم است. آمونیاک به عنوان ماده اولیه می تواند برای تولید سایر کودهای ازتی مورد استفاده قرار گیرد.

اگر NH3 را با مولکول 3o2 ترکیب کنیم کود اوره تولید می شود که از پر مصرف ترین کودهای شیمیایی است. اگر NH3 را با H2SO4 ترکیب کنیم کود فسفات آمونیوم تولید می شود که از بهترین کودها برای شرایط خاک های قلیایی است. یعنی کودی است دارای خاصیت اسیدی و بسیار مطلوب و مناسب برای شرایط خاک ایران.

 خواص کودهای دسته بندی کودهای شیمیایی ازتی

یکی از کودهای مصرفی، کود اوره است. کود اوره که به کود شکری نیز معروف است در سطح جهان از پر مصرف ترین و ارزان ترین کودهای شیمیایی ازتی است. کود اوره ٤٦ درصد ازت دارد و حلالیتش در آب خیلی خوب است و به همین دلیل در خاک برای تهیه محلول های کودی و محلول پاشی بر روی گیاه مورد استفاده قرار می گیرد.  

در محلول پاشی روی گیاه ممکن است که کود اوره دارای مقداری ماده سمی بیوره باشد که این ماده نباید از یک مقدار مشخص بیشتر باشد.

مشکلی که در ارتباط با کود اوره وجود دارد این است که به دلیل حلالیت زیادش شستشویش در خاک خیلی زیاد است. یعنی اگر آب آبیاری یا بارندگی زیاد و خاک شنی باشد به راحتی این کود در خاک شسته می شود.  

کود مهم دیگر، کود سولفات آمونیوم است. این کود ٢١ درصد ازت و ٢٤ درصد گوگرد دارد و اسیدزا بوده و بهترین کود برای شرایط خاک های ایران است. کود سولفات آمونیوم به دلیل پائین بودن درصد ازت آن نسبتاً گران است. کود نیترات آمونیوم از کودهای مهم دیگر است که از ترکیب آمونیاک و اسید نیتریک تولید می شود.

ویژگی این کود آن است که دارای هر دو نوع منبع ازتی گیاه یعنی نیترات و آمونیوم است. و یکی از معایبش آن است که به راحتی رطوبت هوا را جذب می کند و دانه های کود بهم چسبیده و تشکیل کلوخه می دهند و دیگر آنکه اشتعال زا است. یعنی اگر ضربه یا فشاری به کود وارد شود آتش می گیرد و مشکل آتش سوزی به وجود می آید.

یکی دیگر از کودهای ازتی مشهور و معروف کود اوره با پوشش گوگردی است. حلالیت کود اوره بالاست و امکان شستشویش زیاد بوده و دانه های کود اوره بر روی آن یک پوشش گوگردی ایجاد می کنند.

 به این کود اصطلاحاً کند حل می گویند. یعنی کود SU به تدریج ازت خود را آزاد می کند و شستشو و تلفات کود خیلی کمتر بوده و از این نظر می تواند کود مناسبی باشد ولی نسبت به کود اوره معمولی گران است و برای گیاهان زینتی و برای شرایطی که امکان آب شویی زیاد بوده یا  محصولاتی که از نظر اقتصادی با صرفه است می تواند کود مناسب و مفیدی باشد.

کدام دسته بندی کودهای شیمیایی ازتی برای مصرف توصیه می شود؟

  جانتخاب کود ازتی می تواند به چند پارامتر وابسته باشد. یکی از این ها قیمت کود است. همانطور که گفتیم کود اوره نسبت به کود سولفات آمونیوم خیلی کود ارزان تری است. کود ٤٦ درصد ازت و کود سولفات آمونیوم ٢١ درصد ازت دارد.  

شرایط خاک نیز می تواند عامل تعیین کننده ای برای انتخاب کود باشد. اگر خاک خیلی قلیایی و PH آن بالا باشد با مصرف کود سولفات آمونیوم تا حدودی PH را کاهش می دهیم.  

در بعضی از گیاهان کود نیترات آمونیوم کود مناسبی است البته از نظر تغذیه شاید کودها با هم تفاوتی نداشته باشند.

جدول خواص کودهای شیمیایی ازتی مهم

 ١)سولفات آمونیوم: کود سولفات آمونیوم دارای ٢١ درصد ازت و ٢٣ درصد گوگرد است. این کود اسیدزا و مناسب خاک های آهکی بوده و نسبتاً گران و کمی مقاوم به شستشو می باشد.

٢)کود اوره ٤٦ درصد ازت دارد. این کود اسید زا نیست و مناسب بیشتر خاک ها بوده، ارزان و رایج ترین کود ازتی ایرانی است.

٣) کود نیترات آمونیوم ٢٦ درصد ازت دارد. این کود اسید زا نیست و مناسب برای چغندر قند بوده و نسبتاً گران و حساس به شستشو می باشد.

٤) کود فسفات آمونیوم ١٧ درصد ازت و ٢٦ درصد ایدرید فسفریک دارد. کود فسفات آمونیوم نسبتاً اسید زا و دو منظوره بوده و قیمت مناسب داشته و کمی مقاوم به شستشو می باشد.

٥) کود اوره فرم ٢٦ درصد ازت دارد. این کود نسبتاً اسیدزا و مناسب چمن بوده، گران و خیلی مقاوم به شستشو می باشد.

٦) کود اوره با پوشش گوگرد ٣٥ درصد ازت دارد. اسیدزا و مناسب خاک های سبک و مقاوم به شستشو بوده و قیمت آن مناسب است.

 کودهای شیمیایی موادی هستند که به صورت شیمیایی تولید شده که دارای مواد مغذی مورد نیاز گیاه می‌باشند.

تاریخچه

تولید این نوع کودها، در کشاورزی و ازدیاد تولید محصولات زراعی انقلابی را به وجود آورد. طی مرور زمان تولید این کودها رو به فزونی گذاشته و از آنجا که علاوه بر این که این کودها باعث ازدیاد محصول می‌گردد باید این را هم در نظر داشت که، این کودها صدمات زیادی را به خاک، موجودات زنده و اکوسیستم وارد می‌نمایند.

استفاده بهینه دسته بندی کودهای شیمیایی

امروزه در دنیا تلاش بر آن است که برای تولید محصولی بهتر، سالم‌تر و همچنین آسیب رساندن کمتر به محیط زیست این نوع کودها را به صورت بهینه مصرف نمایند.

در مصرف این نوع کودها باید دقت زیادی شود چون بعضا به دلیل قدرت دوزهای بالای مواد موثره اثرات منفی بر روی گیاه می‌گذارند. کودها از لحاظ کیفی باید در سطح قابل قبولی باشد و برای آنکه معلوم گردد کود مورد استفاده از کیفیت لازم برخوردار است و همچنین مقدار مورد نیاز و فهمیدن دیگر خصوصیات باید آزمایش های ذیل را روی آن انجام داد:

  • تعیین کیفیت کود
  • تعیین میزان کود مصرفی در کشاورزی
  • تعیین عناصر تشکیل دهنده کود
  • تعیین میزان آلایندگی کودها از نظر پارامترهای زیست محیطی در خاک و آب

در آزمایشگاه آنالیز کود انواع آزمایشهای شیمیایی (آلی، معدنی) میکروبیولوژی و برخی پارامترهای فیزیکی بر روی انواع کودها انجام می‌گیرد تا بتوان کود را مورد بررسی قرار داد.


مشاوره